Kordelas myśliwski

Kordelas to broń biała, czyli długi prosty lub zakrzywiony jedno lub dwusieczny nóż myśliwski do skłuwania upolowanej zwierzyny. Zajmuje on szczególne miejsce w historii łowiectwa. Od stuleci nierozerwalnie związany  z myśliwskim rynsztunkiem, stoi na straży honoru braci rycerskiej św. Huberta.

 

Kordelas został wynaleziony bardzo dawno temu. Właściwie funkcjonował od czasu, gdy zaczęto stosować narzędzia z żelaza. Właściwą formę przyjął w średniowieczu – jako mocny,długi nóż o wąskim, szpiczastym ostrzu, z solidną rękojeścią, służący do dobijania rannej zwierzyny. Myśliwy uzbrojony w kuszę czy też archaiczną broń palną, było tak aż do XIX wieku, nie miał innej możliwości uśmiercenia grubego zwierza jak tylko przez skłucie go kordelasem w serce.

 

 

W wiekach XVIII i XIX kształt kordelasów przybrał swój ostateczny, charakterystyczny wygląd. W większości broń ta, z rękojeścią z jeleniego rogu, była okuwana mosiądzem  i grawerowana w motywy roślinne oraz zwierzęce. Można powiedzieć, że był to typ “roboczy”. Nierzadko jednak wykonywano bardzo drogie kordelasy, prawdziwe arcydzieła sztuki jubilerskiej, raczej dla kunsztu niż do celów użytkowych. Służyły jako prezenty, którymi obdarowywali się dygnitarze podczas oficjalnych wizyt. Nawet broń palna nie była tak popularnym upominkiem jak kordelas. Sam prezydent Ignacy Mościcki otrzymał ich kilkadziesiąt i równie wieloma obdzielił dostojników, którym sztuka łowiecka nie była obca.

Część kordelasów wyrabiano ze złamanych szabel, szpad i rapierów. Pod koniec XIX i na początku XX wieku na tego rodzaju broń przerabiano masowo bagnety karabinów wojskowych. Wpłynęło to na upowszechnienie tej pięknej broni wśród zwykłych, niezamożnych myśliwych.

 
Kordelasy z początku XIX wieku miały klingi o długości 50-60 centymetrów. W miarę upływu lat zmniejszyła się ona do około 25 centymetrów. Krótszych kordelasów nie wyrabiano, bo byłyby niepraktyczne, a nawet niebezpieczne dla myśliwego.

Ozdobny, paradny, honorowy  kordelas myśliwski jest współczesnym oryginalnym wzorem białej broni. Został on zaprojektowany do noszenia przy stroju galowym jak również i w polu. Zastosowanie kordelasa jest wszechstronne tak przy rytuałach myśliwskich jak i przy skłuwaniu zwierza.

Jedynie myśliwy pasowany ma prawo noszenia kordelasa. To kolejna pozostałość po rycerskim rodowodzie tradycji myśliwskiego pasowania. Kordelas pełni tu rolę miecza – oręża, który wraz z pasem i ostrogami był materialnym potwierdzeniem przynależności do kasty rycerzy. Zwyczajowo również tylko pasowany myśliwy może występować w poczcie sztandarowym, czy to w roli chorążego, czy przybocznego. Utarło się, by jedynie pasowanym myśliwym powierzać obowiązek opiekuna nad stażystą w kole łowieckim.

Kordelasem umaczanym w farbie grubego zwierza  nie wolno kroić kiełbasy. Jeśli nie będzie on w użyciu, broń ta powinna wisieć na godnym miejscu, obok rosoch łosia, wieńca jelenia lub oręża dzika. Noszona przy pasie zawsze dodaje powagi swojemu właścicielowi, niczym miecz u boku szlachetnego rycerza.

 
Kordelas został uznany przez Zarząd Główny Polskiego Związku Łowieckiego za oficjalną broń honorową i ozdobną do munduru galowego PZŁ.

Budowa kordelasa wg wzorca PZŁ.
Głownia wykonana jest z wysokostopowej, nierdzewnej stali chromowej i zahartowana do min.50°HRc.
Około 1/4 długości głowni w pobliżu jelca pozostaje nie zahartowana w celu ułatwienia wygrawerowania dedykacji, monogramu itp. Rękojeść wykonana jest zasadniczo z drewna akacjowego. Głowica w kształcie głowy orła, jelec – orlich szponów, hak pochwy – ogona orła – nadają kordelasowi narodowy charakter. Głowica rękojeści, jelec, hak i okucia pochwy wykonane są z mosiądzu. Szkielet pochwy wykonany jest ze stali i obciągnięty brązową skórą.
W pochwie osadzone są dwie płaskie sprężyny, które utrzymują głownię.

 
Masy i wymiary:
Długość głowni:
25 cm

Szerokość głowni:
2,4 cm

Grubość głowni:
4,6 – 4,4 mm

Długość kordelasa w pochwie: – ca 39 cm
 
Ciężar kordelasa:
0,5 kg

CEREMONIAŁ
wręczania honorowych  kordelasów myśliwskich

Opracowanie: Bolesław Szatrański
Komisja Kultury Łowieckiej Elbląskiej Okręgowej Rady Łowieckiej

1. Kordelas nosi się przy myśliwskim ubiorze wyjściowym, na szczególnie uroczyste okazje.
2. Kordelas przypina się do munduru, w ozdobnym nożnie, zawieszonym na rapciach, przy lewym boku w ten sposób, by rękojeść pokrywała dolną część poły kurtki, a jelec był na wysokości dolnej krawędzi poły.
3. Wzór rękojeści kordelasa (materiał – zrzut poroża) oraz kolor i ozdoby nożna winny być wykonane jednolicie dla całego Koła Łowieckiego.
4. Przywilej noszenia kordelasa należy do tych myśliwych, którzy byli pasowani, po zdobyciu grubego zwierza.
5. Uprawnionymi do noszenia kordelasa są także myśliwi, po ukończonym szkoleniu, zdaniu egzaminu i pasowaniu  na selekcjonera zwierzyny płowej.

6. Przygotowanie do uroczystości:
a). Na scenie na której odbędzie się ceremoniał, należy ustawić stolik, na którym zostają ułożone wręczane kordelasy.  Na  deskach sceny (na placu przed wiatą) położyć skóry dzika lub jelenia,  w ilości zależnej od liczby wręczeń.                                    
b). Myśliwi, którzy otrzymają kordelasy -“pasowani”, wcześniej przypinają sobie puste rapcie,  do lewego boku.
c). Do pomocy pasującemu, przedstawicielowi władz PZŁ, na scenie znajduje się również asystent – członek Koła.
d). Po obu bokach sceny dla podkreślenia szczególnie uroczystego charakteru wydarzenia, mogą  siedzieć dwa, dobrze ułożone psy myśliwskie (wyżły) ewentualnie wraz   z przewodnikami. Na scenie znajdują się także sygnaliści myśliwscy.

7.   Przebieg uroczystości:   
       – asystent wywołuje imiennie myśliwych “do pasowania” –   sygnał: Pasowanie
       – pasowany/wani przyklękają na lewe kolano na skórze,
       – pasujący – przedstawiciel władz PZŁ lub Koła – wyjmuje kordelas z nożenia, uderza myśliwego klingą kordelasa po lewym ramieniu ze słowami:
                       “pasuję Cię Rycerzem Św. Huberta” 
 
   Pasowany  odpowiada : 
                    “na chwalę polskiego łowiectwa”

Pasujący –  życzy:  “Darz Bór”  –    sygnalista gra  Sygnał:  Darz Bór

 

źródło:  ZO PZŁ Elbląg