Łowiectwo to legalna działalność i element gospodarki narodowej, a polowanie to nie łamanie prawa. Obalamy najbardziej popularne mity i prezentujemy fakty. Oto siedem rzeczy, które warto wiedzieć o łowiectwie. 

1.Polowanie to legalna działalność

Polowanie to nie przestępstwo. Jest to jeden z rodzajów aktywności myśliwych w zakresie całokształtu prowadzenia gospodarki łowieckiej. Jest ostatnim jej elementem i opiera się o eksploatację w drodze odstrzału odnawialnych zasobów przyrodniczych jakimi są populacje zwierząt łownych. Myśliwi działają na podstawie obowiązującego prawa i są zobowiązani do jego przestrzegania. Polować mogą tylko osoby specjalnie do tego przygotowane i przeszkolone, które uzyskały niezbędne uprawnienia i zdały wymagane prawem egzaminy.

2.Łowiectwo to nie fanaberia i hobby grupy ludzi

Łowiectwo  jest elementem gospodarki narodowej. Myśliwi, wykonując polowanie, realizują zadania nałożone przez państwo. Działania te to przede wszystkim regulacja liczebności zwierząt dziko żyjących do poziomu gospodarczo znośnego, opratego na prawach ekologii oraz racjonalnej gospodarki rolnej leśnej i rybackiej. Na przełomie ostatnich lat znamienitym przykładem takich działań jest prowadzony odstrzał sanitarny dzików, w ramach walki z wirusem ASF.

Obecnie głównym celem polowania jest utrzymanie populacji zwierząt na takim poziomie, aby zminimalizować konflikty na poziomie człowiek – zwierzę. To głównie znaczne szkody w uprawach rolnych powodowane przez zwierzęta, znaczny wzrost kolizji drogowych z udziałem zwierzyny oraz coraz poważniejszy problem jakim są dziki w mieście.  Rolą myśliwych nie jest „wystrzelanie” zwierzyny, ale przede wszystkim utrzymywanie populacji w dobrej kondycji.

3.Gospodarka łowiecka przyczynia się do ustabilizowania populacji zwierząt łownych, a nie do ich zagrożenia

W wyniku prowadzonej po II Wojnie Światowej gospodarki łowieckiej nie wyginął żaden gatunek łowny, a wręcz przeciwnie – większość populacj odnotowuje stały wzrost. Myśliwi prowadzą intensywne działania zmierzające do ochrony gatunków zwierzyny drobnej tj. zając, bażant czy kuropatwa. Polski Związek Łowiecki prowadzi ośrodki, w których w specjalnych i bezpiecznych warunkach wyprowadzane są lęgi oraz odchowywane są młode osobniki, a następnie wsiedlane na polach i łąkach w całym kraju. Rocznie myśliwi w ramach takich działań reintrodukują kilka tysięcy zajęcy, ponad kilkanaście tysięcy kuropatw i blisko 150 tys. bażantów (dane za sezon 2017/2018). Ważne: na terenach, na których prowadzi się wsiedlenia nie wykonuje się polowania.

Liczby mówią same za siebie.

Populacje wybranych zwierząt łownych:

                                          Sezon 2012/2013         Sezon 2014/2015                       Sezon 2017/2018

Łosie                                 12 264                          16 694                                        20 805

Jeleń szlachetny                178 128                        176 777                                      232 592

Jelenie sika                        227                               182                                             179

Daniele                              20 718                          20 436                                        20 565

Sarny                                 806 266                        797 458                                      847 817

Muflony                            1926                             1931                                           2117

Lisy                                   201 846                        191 340                                      181 693

Borsuki                             55 782                          57 279                                        55 547

Kuny                                 91 505                          88 889                                        83 121

Tchórze                             48 817                          48 291                                        43 417

Piżmaki                             48 023                          42 811                                        34 311

Zające                               618 689                        673 381                                      743 649

Dzikie króliki                   13 339                          12 847                                        10 891

Bażanty                            463 682                        483 956                                      502 127

Kuropatwy                       287 740                        272 450                                      259 318

4.Myśliwy nie poluje na wszystko, kiedy chce i gdzie chce

Myśliwy nie może polować kiedy i gdzie chce. Nie może też dowolnie wybierać zwierzyny do pozyskania. Myśliwy wychodząc na polowanie indywidualne musi posiadać upoważnienie, w którym wpisane jest miejsce wykonywania polowania, gatunek, liczba, płeć i wiek zwierząt, które może upolować. Nie wolno mu polować w innym miejscu ani na inne zwierzę niż wpisane w upoważnieniu. Wszelkie odstępstwa od tych norm podlegają przepisom karnym.

Myśliwi w danym obwodzie łowieckim nie mogą upolować więcej zwierzyny niż została zaplanowana na dany rok. Wyznacznikiem jest tutaj zapewnienie właściwego i racjonalnego gospodarowania populacjami. Plany łowieckie zatwierdzane są przez Państwo, które w tym przypadku reprezentowane jest przez Administracje Lasów Państwowych.

Lista gatunków łownych oraz okres w jakim się na nie poluje jest ściśle określony, a każde przekroczenie jest traktowane jak kłusownictwo i surowo karane. Przy planowaniu okresów ochronnych Minister Środowiska uwzględnia biologiczny cykl roczny poszczególnych gatunków i w oparciu o te założenia określane są terminy łowieckiej eksploatacji w drodze polowań.

5.Myśliwy musi kupić upolowaną zwierzynę

Zwierzyna w stanie wolnym jest własnością Skarbu Państwa, a myśliwy, chcąc ją spożytkować, musi za nią zapłacić. Koszt określa się na podstawie masy tuszy w skórze, a wytycznymi w tym względzie są ceny rynkowe. Należy podkreślić, że myśliwi wykonują polowanie na terenie obwodów łowieckich, za których dzierżawę ponoszą koszty w wysokości kilkunastu mln zł rocznie. Pieniądze trafiają do gmin i nadleśnictw, a wykorzystywane są na potrzeby lokalnych społeczności. Koszty dzierżawy to nie jedyne, jakie ponoszą myśliwi, inne to np. koszty związane z poprawą warunków bytowania zwierzyny, w tym zakładanie remiz śródpolnych, wodopojów itp., czy na dokarmianie zwierząt. Nie bez znaczenia pozostają także rokroczne akcje reintrodukcji zwierząt, ze szczególnym uwzględnieniem gatunków zagrożonych.

6.Wiedza to podstawa

W Polsce nie wystarczy kupić licencji i zdać test, aby można było wykonywać polowanie. Myśliwi przechodzą długą drogę podczas, której zdobywają niezbędną wiedzę i umiejętności. Aby zostać członkiem Polskiego Związku Łowieckiego należy odbyć staż kandydacki, który ma na celu praktyczne zaznajomienie stażysty z problematyką łowiecką, ukończyć  specjalistyczne szkolenie z zakresu gospodarki łowieckiej, biologii i ekologii zwierzyny, strzelectwa, kynologii czy kultury łowieckiej oraz zdać trzy częściowy egzamin (pisemny, ustny i strzelecki). Uzyskane uprawnienia nie pozwalają na polowanie na samce jeleni, danieli i saren – tu niezbędny jest 3-letni staż, ponowne odbycie szkolenia i zdanie egzaminu. Ponadto myśliwi odbywają szkolenia specjalistyczne, np. z zakresu szacowania szkód w uprawach rolnych, wabienia zwierzyny, czy instruktorów i sędziów strzelectwa myśliwskiego.

7.Łowiectwo dla każdego

Myśliwym może zostać każda osoba pełnoletnia i niekarana za przestępstwa łowieckie. Poza kryterium wieku oraz karalności nie ma innych ograniczeń, które stawiane są kandydatowi na myśliwego. W kołach łowieckich myśliwi prezentują bardzo szeroki przekrój społeczeństwa. W kole wszyscy są równi i w taki sam sposób wykonują powierzone im zadania z zakresu gospodarki łowieckiej. Do Polskiego Związku Łowieckiego wstępują zarówno studenci, jak i emeryci.

W PZŁ jest blisko 126 000 członków, w tym 4000 kobiet. Średnia wieku kandydatów na myśliwych to 34 lata. Młodzi ludzie chętnie zostają myśliwymi – rocznie jest to ok. 4-5 tys. osób.

źródło: PZŁ

Polowanie zbiorowe – wzór tablicy ostrzegawczej

15 października zacznie obowiązywać Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie tablicy ostrzegawczej o polowaniu zbiorowym. Opublikowany właśnie dokument określa wzór tablicy ostrzegawczej oraz sposób i miejsce rozmieszczenia tablic w terenie.

Jak rosprzestrzenia się ASF Polsce

1000 SŁÓW O ŁOWIECTWIE – Marek P. Krzemień

Bogato ilustrowany i obszerny, choć niewielkiego formatu, doskonały materiał uzupełniający do poznawania łowiectwa.

Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1986

GOSPODARSTWO ŁOWIECKIE – A. Haber, T. Pasławski, S. Zaborowski

Chyba najbardziej znany i ceniony podręcznik, na którym wykształciły się całe rzesze myśliwych.

Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1983

ŁOWIECTWO – praca zbiorowa

Piękna, monumentalna pozycja. Połączenie solidnej, wyczerpującej pozycji naukowej z łowiecką biblią i z pięknym albumem.

Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1989

ŁOWIECTWO – Henryk Okarma, Andrzej Tomek

Pierwszy od 20 lat na naszym rynku wydawniczym tak obszerny podręcznik łowiectwa. Napisany przez znanych i cenionych naukowców zajmujących się problematyką łowiectwa i ochrony przyrody, przy współudziale najlepszych polskich specjalistów od spraw łowiectwa. Efektowne wydanie, 780 kolorowych zdjęć i rycin.

H2O, 2008

ŁOWIECTWO DLA LEŚNIKÓW I MYŚLIWYCH – Tadeusz Pasławski

Wyczerpujący, choć zwięzły podręcznik skierowany do osób związanych z łowiectwem. Jedna z najbardziej znanych i cenionych książek z tej dziedziny.

Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1987

PODRĘCZNIK SELEKCJONERA ZWIERZYNY – Tadeusz Pasławski

Podstawowe źródło wiedzy tak dla początkujących, jak i doświadczonych myśliwych-selekcjonerów.

Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1987

RZECZ O MYŚLISTWIE – ZA I PRZECIW – Heribert Kalchreuter

Książka dostarcza racjonalnych argumentów do dyskusji z przeciwnikami łowiectwa. Powinien ją poznać każdy, kto zajmuje sie popularyzowaniem obrazu łowiectwa.

Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1983

VADEMECUM MYŚLIWEGO – Stanisław Godlewski

Książka w formie pytań i rozszerzonych odpowiedzi, obejmujących całokształt problematyki łowieckiej. Częściowo niektualna.

Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1989

NAUKA ŁOWIECTWA WE DWÓCH TOMACH – Ignacego Bobiatyńskiego – kandydata filozofii

Książka będąca reprodukcją wykonaną z oryginału wydanego w 1823 r. w Wilnie. Zachowując XIX-wieczną fomę i treść pozwala przenieść się w myślą w tamte lata i lepiej zrozumieć nasze korzenie.

Hubertus Classic Sp. z o.o. Warszawa 1989

WŚRÓD MYŚLIWYCH PRZED PÓŁWIEKIEM – Jerzy Jerzmanowski

Zbiór starych anegdot, opowieści myśliwskich, opisów polowań, portretów ludzkich itp.

Czytelnik, Warszawa 1987

DZIK – Bogusław Fruziński

Obszerne i wyczerpujące opracowanie naukowe: biologia, środowisko, hodowla, użytkowanie łowieckie, a nawet preparowanie trofeów.

Wydawnictwo Cedrus, Warszawa 1992

OKREŚLANIE WIEKU ZWIERZYNY – Josef Lochman i inni

Bogato ilustrowany poradnik uczący oceniać wiek wszelkiej zwierzyny łownej tak żywej, jak i ubitej.

Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1987

PTAKI ŁOWNE – Wiesław Dudziński

Bogato ilustrowana książka zawierająca opisy gatunków ptaków łownych i drapieżnych, problemy ochrony i hodowli oraz sposoby polowania.

Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1988

SARNA – Zygmunt Pielowski

Obszerne i wyczerpujące opracowanie naukowe: morfologia, biologia i ekologia, hodowla, polowanie, trofea.

Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1984

AMATORSKIE SZKOLENIE PSÓW – A. Brzezicha, H. Lisiecki

Podstawy szkolenia psów co prawda niemyśliwskich, ale wiele wiadomości (fizjologia psa, zoopsychologia, wychowanie i szkolenie wstępne) można doskonale wykorzystać w szkoleniu psów myśliwskich.

Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1989

MÓJ PIES I JA – A. Brzezicha, B. Walczyna

Zwięzły i przejrzysty podręcznik szkolenia psów. Większość wskazówek można wykorzystać przy wychowaniu i wstępnym szkoleniu psów mysliwskich.

Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1993

PSY, RASY I WYCHOWANIE – Lubomir Smyczyński

Bogato ilustrowany podręcznik dla miłośników psów rasowych. Znaleźć w nim można ciekawe informacje przydatne od momentu kupna psa, przez jego utrzymanie i wychowanie – aż po wzorce ras, w tym także tzw. psów do polowania.

Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1989

SZKOLENIE PSÓW MYŚLIWSKICH – Jan Gieżyński

Podstawowy podręcznik hodowcy psa myśliwskiego. Zawiera wszystkie informacje potrzebne do chowu, wychowania, układania, usuwania wad i utrzymania zdrowia psów różnych ras myśliwskich.

Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1987

TERIERY – Elżbieta Chwalibóg

Książeczka z serii „Hobby”. Zawiera szczegółowy opis poszczególnych ras terierów, ich pochodzenie, pokrój i wskazówki do pielęgnacji.

Egross, Warszawa 1991

TY I TWÓJ PIES – David Taylor

Encyklopedyczny poradnik dla właścicieli psów: pielęgnacja, rozmnażanie, wychowanie, zdrowie.

Muza S.A., Warszawa 1993

WYŻŁY, CHARAKTERYSTYKA I PRZEZNACZENIE – Erwin Dembiniok

Opracowanie bardzo specjalistyczne, zawiera wiele bezcennych wskazówek, skupia się głównie na prawidłowym i etycznym polowaniu z wyżłem już ułożonym.

Sp-nia „Merkury”, Inowrocław 1992

ZDROWE ŻYWIENIE PSÓW – Eva Maria Bartenschlager

Książka podaje zapotrzebowanie na składniki pokarmowe poszczególnych ras psów w różnym wieku, zależnie od rodzaju pracy, także diety dla psów chorych.

Oficyna Wydawnicza MULTICO, Warszawa 1993

ZROZUMIEĆ PSA – Jerzy Błażej Wilski

Podstawowy podręcznik dla myśliwego – właściciela psa. Od innych pozycji różni go podejście do hodowli i polowania z psem pod kątem zrozumienia jego psychiki.

Wydawnictwo „Łowiec Polski”, Warszawa 1992

BROŃ ŚRUTOWA I TECHNIKA STRZELANIA – Tadeusz Puchalski

Bogato ilustrowane opracowanie pokazujące współczesne strzelby śrutowe i uczące podstaw strzału śrutowego sportowego i myśliwskiego, bezpiecznego obchodzenia się z bronią i jej pielęgnacji.

Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1986

MYŚLIWSKA BROŃ PALNA – Anatol Szyrkowiec

Informator z dziedziny eksploatacji myśliwskiej broni śrutowej, kulowej i kombinowanej. Podaje zasady budowy, współdziałanie części i mechanizmów, amunicję, konserwację i zachowanie warunków bezpieczeństwa.

Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1988

ELABORACJA KULOWEJ AMUNICJI MYŚLIWSKIEJ I SPORTOWEJ – Paweł Morawski

Zbiór podstawowych informacji o komponentach, sprzęcie i technice scalania amunicji. Motywy skłaniające myśliwych i strzelców sportowych do elaboracji są różne, dla jednych jest to możliwość obniżenia kosztów amunicji dla innych – jedyny sposób na radykalną poprawę osiąganych wyników strzeleckich

Kraków, kwiecień 2008

AMUNICJA I JEJ ELABORACJA – Jerzy A. Ejsmont

Książka porusza zagadnienia związane z nabojami do do broni strzeleckiej. Wielu osobom trudno jest uwierzyć, że w warunkach domowych można zrobić amunicję lepszą niż wytwarzana przez renomowanych producentów.

Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa 2010

ŚLADAMI ZWIERZĄT – Jerzy Romanowski

Opisy najczęściej spotykanych śladów ssaków i ptaków uzupełnione podstawowymi informacjami o ich życiu.

Krajowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1990

TROPY I ŚLADY ZWIERZĄT – Wiesław Albin Chmielewski

Zwięzłe opisy najczęściej spotykanych śladów ssaków i ptaków uzupełnione podstawowymi informacjami o ich życiu.

Wydawnictwo PTTK „Kraj”, Warszawa 1987

PREPAROWANIE TROFEÓW MYŚLIWSKICH – Albin Łącki

Książka podaje zasady i sposoby preparowania ptaków i ssaków. Szeroko i szczegółowo omówiono preparowanie całych zwierząt. Preparowanie najpopularniejszych trofeów myśliwskich, tj. poroży zwierzyny płowej i oręży dzików omówione jest bardzo pobieżnie.

Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1988

Zapraszamy na opowieść Kolegi Leszka Szewczyka z Klubu Kolekcjonera i Kultury Łowieckiej Polskiego Związku Łowieckiego o łowiectwie w literaturze pięknej:

Gdy myśliwy upolował pierwszego grubego zwierza, wówczas odbywa się ceremoniał pasowania myśliwskiego. Na rozpoczęcie pasowania myśliwskiego sygnaliści grają sygnał „Pasowanie myśliwskie”. Pasowanie przeprowadza się tak, jak ceremonię chrztu, z tym że znaczenia farbą dokonuje się nożem lub kordelasem. Rota pasowania brzmi:

Zgodnie z wielowiekową tradycją pasuję Cię
na rycerza św. Huberta, znakiem farby Cię znaczę.
Bądź zawsze wierny kniei i dobrym obyczajom łowieckim,
przestrzegaj prawa łowieckiego. Darz bór Ci życzę!
Myśliwy odpowiada: – Ku chwale polskiego łowiectwa!

Podczas wręczania złomu sygnaliści grają sygnał pokotu właściwy dla danego gatunku upolowanej zwierzyny grubej, a na koniec ceremonii pasowania myśliwskiego sygnał „Darz Bór”.

Miło, gdy w kilku słowach podziękuje za przyjęcie go w poczet rycerzy św. Huberta. Farby z czoła nie wolno zmyć do końca łowów.
  Jedynie myśliwy pasowany ma prawo noszenia kordelasa. To kolejna pozostałość po rycerskim rodowodzie tradycji myśliwskiego pasowania. Kordelas pełni tu rolę miecza. Oręża, który – wraz z pasem i ostrogami – był materialnym potwierdzeniem przynależności do kasty rycerzy. Zwyczajowo również tylko pasowany myśliwy może występować w poczcie sztandarowym – czy to w roli chorążego, czy przybocznego. Utarło się, by jedynie pasowanym myśliwym powierzać obowiązek opiekuna nad stażystą w kole łowieckim.
  W niektórych regionach naszego kraju funkcjonuje obyczaj żywcem przeniesiony z tradycji rycerskiej : Uderzanie płazem kordelasa, lub noża, po ramionach pasowanego. Z pewnością nie można jednak zaakceptować kolejnej modyfikacji obrzędu, a mianowicie uderzania po ramionach lufami strzelby. Do takiej promocji tradycja rycerska, wojskowa i myśliwska rezerwuje jedynie broń białą.
  Są koła łowieckie, w których utarł się zwyczaj powtarzania pasowania myśliwskiego po strzeleniu przez młodego myśliwego pierwszej sztuki każdego gatunku grubej zwierzyny. Myśliwy jest pasowany przy pierwszym rogaczu, pierwszym dziku itd. To błąd. Ostrogi rycerza św. Huberta dostaje się raz. Każda kolejna okazja powinna być ograniczona do zwykłego wręczenia złomu.
  Problem pojawia się w chwili, gdy myśliwy swego pierwszego w życiu grubego zwierza powali na polowaniu indywidualnym. Dobrze, jeśli towarzyszy mu choćby jeden członek Polskiego Związku Łowieckiego. Wówczas właśnie ten towarzysz łowów musi wziąć na swe barki dopełnienie całego ceremoniału. Co jednak zrobić, gdy młody strzelec polował samotnie ? W dobrym tonie leży, by zarząd koła łowieckiego poinformował o szczęśliwym zdarzeniu wszystkich członków koła już na najbliższym polowaniu zbiorowym. Myśliwcowi, oczywista, przysługują wszelkie honory myśliwego pasowanego.
  Miłą pamiątką pasowania jest gałązka pierwszego złomu, zasuszona i przechowywana w łusce po naboju, od którego padł zwierz. Można, oczywiście, kolekcjonować w tej formie fragmenty wszystkich złomów.
  Pasowanie to wielki dzień w życiu myśliwego. Organizatorzy polowania powinni zadbać o jego właściwą oprawę. To skandal, jeśli prowadzący łowy, czy zarząd koła łowieckiego, nie zechce – z głupoty, niewiedzy, nieznajomości tradycji – uhonorować młodego łowcy zorganizowaniem uroczystości pasowania. Pasowanie to wielka nobilitacja, kolejny szczebel myśliwskiej kariery. A przy tym kolejne wyzwanie dla samego myśliwego. Stara maksyma głosi „Szlachectwo zobowiązuje”. Myśliwy z kordelasem u boku tym pilniej musi strzec kanonów łowieckiej etyki, obyczajów, poszanowania zwierzyny. Pasowanemu nie wolno zaniedbać niczego, co tworzy spisany i niepisany kodeks myśliwski.

Termin łowiecki „ostatni kęs”, „pieczęć” i „złom” razem tworzą jeden myśliwski obrzęd, nazywany złomem.

  Słowo „złom” w terminologii łowieckiej ma kilka znaczeń. W tym konkretnym przypadku chodzi o wyróżnienie, którym honorowany jest myśliwy w trakcie udanego polowania na grubego zwierza, oraz o ściśle z nim powiązany obyczaj składania hołdu strzelonej zwierzynie. Złom, mówiąc najprościej, to gałązka, odłamana, a nie odcięta nożem, z drzewa, które rosło najbliżej miejsca, w którym padł zwierz. Honorowanie myśliwego złomem, czyli wręczenie mu owej gałązki, to jeden z najstarszych obyczajów łowieckich. Nawiązuje do antycznego dekorowania zwycięzców wieńcem laurowym. Jego korzenie sięgają starożytności. Ilustrują to choćby późnośredniowieczne dzieła malarskie, ukazujące myśliwego, przy upolowanej zwierzynie, w wieńcu laurowym na skroniach.
  Współcześnie uhonorowanie złomem przysługuje myśliwemu, który strzelił grubego zwierza – łosia (przed objęciem tego gatunku całoroczną ochroną), jelenia, daniela, sarny, muflona i dzika. W niektórych regionach naszego kraju funkcjonuje obyczaj nagradzania złomem również tego myśliwego, który strzelił rzadki gatunek zwierzyny drobnej, lub małego drapieżnika – np. jarząbka, czy borsuka.
  W praktyce ten piękny obrzęd myśliwski, tworzony przez trzy składowe – ostatni kęs, pieczęć i złom – wygląda następująco :
Tuż po podniesieniu sztuki zwierzyny grubej, co ważne, przed jej wypatroszeniem, prowadzący polowanie, łowczy czy prezes koła, lub inny, nobliwy w grupie myśliwy, odłamuje – a nie odcina – gałązkę drzewa, rosnącego w pobliżu miejsca, w którym zwierz padł. Najlepiej, jeśli jest to drzewo iglaste, lub dąb. Jeśli nie ma tych gatunków w pobliżu można wykorzystać każde inne drzewo, lub krzew. Z gałązki tej myśliwy, który przeprowadza obrzęd, odłamuje mniejszy kawałek i wkłada zwierzowi do gęby. Fragment, włożony zwierzowi do pyska, to tzw. ostatni kęs. Swoiste uhonorowanie zwierzyny, wyposażenie jej w podróż w zwierzęce zaświaty. Należy zadbać o to, by ostatni kęs nie był powalany farbą. Ostatnim kęsem nie honorujemy dużych drapieżników, jeśli w przyszłości znów będziemy na nie polować. Jest to forma zastrzeżona wyłącznie dla roślinożerców.

   Kolejny fragment ułamanej wcześniej gałęzi kładziemy na ranie wlotowej tuszy. Ten kawałek gałązki to tzw. pieczęć, nazywana też ostatnim złomem. Spełnia ona rolę podwójną : jest to zmaterializowany symbol żalu strzelca za to, że zadał zwierzynie ból, rodzaj duchowego „,balsamu na ranę”. Pieczęć podnosi też walor estetyczny tuszy. Po prostu zakrywa ranę postrzałową. Jeśli ostatnim złomem dekorujemy zwierzynę, która leży już na pokocie, zatem leży na prawym boku, zaś i rana wlotowa jest po stronie prawej, to pieczęć w tym wyjątkowym wypadku położyć trzeba na ranie wylotowej. Zasadą jest, by wierzchołek gałązki, pełniącej rolę pieczęci, skierowany był u samców w stronę trofeum, zaś u samic w stronę narządów rodnych. W prosty sposób odzwierciedla to nasze nadzieje, wiązane z płcią zwierzyny : od samców oczekujemy jak najlepszych trofeów, od samic jak najlepszego przychówku.
  Ostatni fragment ułamanej gałązki to złom myśliwski. Nagroda dla myśliwego za wykazaną łowiecką sprawność. Gałązkę tę mistrz ceremonii moczy najpierw w farbie ubitego zwierza, a następnie podaje szczęśliwemu strzelcowi. Złomu myśliwskiego nie należy wręczać, trzymając gałązkę w dłoni. Przyjęło się że złom podawany jest na głowni kordelasa, lub noża myśliwskiego. W ostateczności używa się tradycyjnego w formie myśliwskiego kapelusza. Osoba, która złom wręcza, podaje go lewą ręką. Również przyjmujący podejmuje złom ręką lewą. Wszyscy obecni przy tej ceremonii myśliwi muszą odkryć głowy. Kapelusza, czy czapki, nie zdejmuje jedynie honorowany strzelec. Myśliwy zatyka następnie złom za tasiemki swego kapelusza i do końca łowów poluje z tak przyozdobionym nakryciem głowy. Złom należy przypiąć po stronie prawej kapelusza, lub czapy.
  Tak obrzęd ten przebiega na łowach zbiorowych. Na polowaniu indywidualnym wszystkie czynności wykonuje szczęśliwy strzelec. Miłym obyczajem jest, by myśliwy odłamał kawałek własnego złomu i wręczył go naganiaczowi, który wypchnął zwierza na jego stanowisko. Część złomu należy też wręczyć przewodnikowi psa, jeśli pies był użyty do dojścia postrzałka. Przewodnik psa, jeżeli wysoko ceni pracę czworonoga, powinien z tego fragmentu odłamać jeszcze mniejszy kawałek i zatknąć go za psią obrożę.
  Czy każdego myśliwego, który upolował grubego zwierza, należy dekorować złomem ? Oczywiście, nie ! Złom, nazywany pięknie orderem kniei, należy się jedynie myśliwemu, który strzelił zwierza w całkowitej zgodzie z wymogami etyki łowieckiej i łowieckimi przepisami. Jeśli zwierz zdobyty został z pogwałceniem kanonów etyki, lub niezgodnie z przepisami, strzelec złomu nie dostaje i powinien traktować to jak najsroższą karę honorową. Jednak nawet wówczas należy uhonorować zwierzynę ostatnim kęsem i pieczęcią. Zwierzyna jest bowiem zawsze niewinna.
  Złom trafił także do myśliwskiej obyczajowości pogrzebowej. Gałązkę złomu rzuca się do mogiły za myśliwym, który przenosi się do Krainy Wiecznych Łowów. Trumna i złom skrywają się w grobie przy dźwiękach sygnału „Koniec polowania”, lub „Darz Bór”, albo też opracowanego zupełnie współcześnie sygnału „Pożegnanie myśliwego z knieją”. Przyjęło się również, iż w kieszeniach nieszczęśnika jest kilka nabojów w kalibrze broni, używanej przez niego za życia.
  W polskim łowiectwie złom ma wiele znaczeń, pełni wiele funkcji. Zawsze jednak są to elementy życia łowieckiego największej rangi. Nic dziwnego, że najwyższe polskie odznaczenie łowieckie, ustanowione już w roku 1929, nosi nazwę „Złom”. Jest to wykonana ze złoconej blachy plakieta – wizerunek dwóch gałązek, iglastej i liściastej. 

Inne znaczenia „Złomu”

W tradycji złomów wyróżnić można także złom okolicznościowy symbolizujący np. otwarcie uroczystości lub też ostatnie pożegnanie myśliwego.

Złom okolicznościowy może być stosowany podczas uroczystości łowieckiej np. otwarcia wystawy, domku myśliwskiego lub też sezonu polowań. Wówczas to osoba najbardziej godna, przewodząca uroczystości dokonuje odłamania gałązki w miejsce przecięcia wstęgi. Przy tej okazji stosowana jest fanfara myśliwska lub sygnał „Darz bór”.

Opłatek na świerkowym złomku podczas polowania wigilijnego

Złom trafił także do myśliwskiej obyczajowości pogrzebowej. Gałązkę złomu rzuca się do mogiły za myśliwym, który przenosi się do Krainy Wiecznych Łowów. Trumna i złom skrywają się w grobie przy dźwiękach sygnału „Koniec polowania”, lub „Darz Bór”, albo też opracowanego zupełnie współcześnie sygnału „Pożegnanie myśliwego z knieją”. Przyjęło się również, iż w kieszeniach nieszczęśnika jest kilka nabojów w kalibrze broni, używanej przez niego za życia.
Tradycją ostatnich lat stało się, że myśliwi podczas uroczystości pogrzebowej członka koła zamiast kwiatów posiadają gałązkę Złomu. W różnych regionach kraju występuje kilka modyfikacji tego zwyczaju. Polegają one m.in. na tym, że:
a). myśliwi przychodzą na uroczystość z gałązkami Złomu zatkniętymi za wstążkę kapelusza z lewej strony (a więc po przeciwnej niż na polowaniu) lub z włożonymi do kieszonki złomkami po lewej stronie kurtki stroju myśliwskiego (na piersiach);
b). gałązkę Złomu zaopatrzoną w czarną kokardkę przypina się szpilką do lewego rękawa kurtki stroju myśliwskiego po zewnętrznej stronie ok. 20 cm od mankietu rękawa;
c). złomy przygotowane przez koło trzyma jeden z myśliwych w kapeluszu lub koszyku stojąc obok grobu, a pozostali podchodząc do grobu biorą po jednej sztuce.

Podczas zakończenia ceremonii pogrzebowej, kiedy pozostali uczestnicy pogrzebu składają kwiaty, myśliwi kładą na opuszczoną trumnę Złomy.

Stosowany jest także zwyczaj dekorowania sztandaru gałązką złomu przymocowaną do drzewca złomu odłamaną częścią do góry. W czasie opuszczania trumny do grobu Prezes lub inny członek zarządu koła podchodzi do salutującego sztandarem pocztu odłamuje połowę złomu i wrzuca do grobu.

Kordelas myśliwski czyli miecz Św. Huberta